po spotkaniu w Ministerstwie Sprawiedliwości w przedmiocie skierowanego przez Komisję Europejską w dniu 19 czerwca 2015 r. wezwania do usunięcia przez Rzeczpospolitą Polską uchybienia, dotyczącego stosowania minimalnych stawek wynagrodzenia dla rzeczników patentowych (naruszenie nr 2015/2102).
W dniu 18 marca 2016r. w Ministerstwie Sprawiedliwości, na zaproszenie Zastępcy Dyrektora Departamentu Legislacyjnego w Ministerstwie Sprawiedliwości Andrzeja Rynga, odbyło się kolejne spotkanie konsultacyjne dotyczące skierowanego przez Komisję Europejską w dniu 19 czerwca 2015 r. wezwania do usunięcia przez Rzeczpospolitą Polską uchybienia, dotyczącego stosowania minimalnych stawek wynagrodzenia dla rzeczników patentowych (naruszenie nr 2015/2102).
W spotkaniu uczestniczyli, obok przedstawicieli strony rządowej, Prezes Polskiej Izby Rzeczników Patentowych Anna Korbela, przedstawiciel Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych Marcin Sala-Szczypiński oraz przedstawiciel Naczelnej Rady Adwokackiej Rafał Dębowski.
Zarzucane przez Komisję Europejską naruszenie tzw. dyrektywy usługowej (Dyrektywa 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym [Dz.Urz.U.E. serii L nr 376 z dnia 27.12.2006 r., str. 36 i nast.]) przejawia się w ocenie Komisji w obowiązywaniu na gruncie prawa polskiego stawek minimalnych za czynności rzeczników patentowych.
Stawki powyższe (stawki minimalne opłat za czynności rzeczników patentowych, wykonujących zawód w kancelariach patentowych oraz zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej) ustalone zostały w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności rzeczników patentowych z dnia 2 grudnia 2003 r. (Dz.U. Nr 212, poz. 2076), wydanym zgodnie z delegacją zawartą w art. 13 ustawy o rzecznikach patentowych z dnia 11 kwietnia 2001 r. tj. z dnia 1 lutego 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 221).
Komisja Europejska w wezwaniu do usunięcia uchybienia stwierdziła, iż „Ustalanie stawek minimalnych za czynności rzeczników patentowych w Polsce ogranicza swobodę przepływu usługodawców, ponieważ stanowi ono ograniczenie dla podmiotów, które pragną wejść na rynek, ale nie mogą konkurować w zakresie cen za swoje usługi.”
Udział przedstawicieli samorządu radców prawnych uzasadniony był nie tylko formalną konsultacją stanowiska, ale przede wszystkim podobieństwem sposobu regulacji stawek minimalnych opłat za czynności rzeczników patentowych oraz stawek minimalnych opłat za czynności radców prawnych. Podobieństwo to potencjalnie skutkować może formułowaniem analogicznych uwag wobec regulacji dotyczących stawek minimalnych opłat za czynności radców prawnych. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, iż Europejski Trybunał Sprawiedliwości już w sprawach Cipolla i Capodarte (wyrok ETS z dnia 5 grudnia 2006 r. w połączonych sprawach C-94/04 i C-202/04, publ.: Legalis nr 79149), odnosząc się do obowiązujących we Włoszech regulacji określających bezwzględnie obowiązujące, minimalne honoraria adwokackie – wskazał, iż: „Zakaz odstępstwa w drodze umowy od minimalnych honorariów ustalonych przez stawki opłat przewidziane we włoskim ustawodawstwie może utrudnić dostęp adwokatów, którzy prowadzą kancelarię w innym państwie członkowskim, niż Republika Włoska, do włoskiego rynku usług prawnych (…). W konsekwencji zakaz ten stanowi ograniczenie w rozumieniu art. 43 WE.”
Uczestnicy spotkania podkreślali, iż zarzuty Komisji można rozpatrywać jedynie w aspekcie formalnym (sam fakt istnienia regulacji określających stawki minimalne), a nie w aspekcie merytorycznym, bowiem wysokość stawek minimalnych ustalona została na poziomie tak niskim, iż w praktyce niemożliwe jest konkurowanie poprzez oferowanie stawek niższych (byłyby to stawki ewidentnie dumpingowe, znacznie poniżej rzeczywistych kosztów). Uznając jednak zasadność zarzutów Komisji w aspekcie formalnym, uczestnicy spotkania rekomendowali rozważenie możliwości dokonania zmian kwestionowanej regulacji w taki sposób, by wyeksponować możliwość ustalenia w umowie pomiędzy klientem a rzecznikiem patentowym wynagrodzenia niższego niż stawka minimalna, a przepisom ustalającym stawki nadać jednoznacznie charakter ius dispositivum. Stawki minimalne nie miałyby wówczas charakteru bezwzględnie obowiązującego, nie prowadziłyby wobec tego do ograniczenia konkurencji ani ograniczenia do rynku dla podmiotów z innych państw członkowskich.
W tym miejscu należy zwrócić uwagę, iż Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804) przewiduje w § 18 możliwość ustalenia w szczególnie uzasadnionych przypadkach, a zwłaszcza gdy przemawia za tym sytuacja materialna lub rodzinna klienta albo rodzaj sprawy, opłaty niższej niż stawka minimalna albo rezygnacji z opłaty w całości. Oznacza to, że „minimalne stawki radcowskie” nie mają charakteru bezwzględnie obowiązującego, a jako takie nie mogą zostać uznane za ograniczające konkurencję.
