W dniu 30 września 2021 r. Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych przygotował opinię w sprawie projektu nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego oraz niektórych powiązanych z nim ustaw (nr druku UD 156).
Zakres projektowanej nowelizacji jest obszerny, a jego wprowadzenie należałoby zaliczyć do kolejnych, najbardziej istotnych zmian Kodeksu postępowania cywilnego w jego ponad 55-letniej historii. Biorąc pod uwagę fakt, że w 2019 r. dokonano bardzo głębokiej zmiany tego aktu prawnego, planowanie w tak krótkim odstępie kolejnej z nich należy już na samym wstępie ocenić jako wadliwą praktykę legislacyjną. Gdy po dwóch latach od wejścia w życie nowelizacji z 4 lipca 2019 r. zachodzi potrzeba korekty dokonanych zmian, stanowi to dowód zbyt pochopnego, nieprzemyślanego i wadliwego wprowadzenia poprzedniej nowelizacji.
Ekspert Ośrodka w ramach opiniowania projektu nowelizacji wyróżnił dwie części dotknięte projektowanymi zmianami. Pierwsza część obejmuje postępowanie rozpoznawcze, zaś druga – postępowanie egzekucyjne. Zmiany w pierwszej części należy w głównej mierze wiązać z zamiarem ustawodawcy usunięcia wadliwości nowelizacji z 4 lipca 2019 r. Wyraźny wyłom w tym zakresie dotyczy nowej propozycji, jaką jest wprowadzenie kolejnego postępowania odrębnego w procesie cywilnym, tj. projektowanego postępowania w sprawach konsumenckich (proj. art. 485 14 – art. 485 16 k.p.c.). Zmiany w odniesieniu do postępowania egzekucyjnego mają zaś przede wszystkim na celu usprawnienie egzekucji za pomocą nowych rozwiązań procesowych, głównie w zakresie egzekucji z nieruchomości. Występują jednak tu także propozycje przepisów mające usunąć wadliwość nowelizacji z 4 lipca 2019 r., przede wszystkim w zakresie zaskarżania orzeczeń. Jak w wypadku większości nowelizacji występują też zmiany dokonywane niejako przy okazji zasadniczych przekształceń, z których niektóre mają istotne znaczenie procesowe.
Przedstawiony do zaopiniowania projekt aktu prawnego należy niewątpliwie do jednych z większych nowelizacji, jakim poddano polski kodeks postępowania cywilnego. Ekspert wskazuje, iż może niepokoić fakt, że w odstępie dwóch lat zachodzi potrzeba tak głębokiej ingerencji ustawodawcy w regulację kodeksową. Jednocześnie stwierdza, iż zdecydowana większość proponowanych zmian jest związana z koniecznością doraźnego usuwania problemów wynikających z wadliwych i nieprzemyślanych zmian prawa procesowego cywilnego. Jest to typowy przykład „efektu domina legislacyjnego”, na który już dawno zwracano uwagę w doktrynie (prof. dr hab. Sławomir Cieślak, Formalizm postępowania cywilnego, Warszawa 2008, s. 358). Ponadto Ekspert zaznacza, że projekt nie zawiera rozwiązań, które mogłyby wpłynąć na usprawnienie procedury cywilnej przez uproszczenie struktury systemu procesu cywilnego czy też uproszczenie zdekomponowanego systemu środków zaskarżenia.
Stanowisko Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych