Dnia 15 lipca br. na dwóch posiedzeniach komisji senackich – posiedzeniu Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji i  posiedzeniu Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej procedowana była uchwalona przez Sejm ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej i edukacji prawnej społeczeństwa.

W obu posiedzeniach ze strony KRRP udział wziął Wiceprezes Arkadiusz Bereza. Po raz kolejny zajął on krytyczne stanowisko wobec wprowadzonej do projektu – w porównaniu z pierwotnym przedłożeniem rządowym – zmiany w zakresie dopuszczenia do świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach punktów prowadzonych przez organizacje pozarządowe tzw. magistrów prawa z trzyletnim doświadczeniem, wskazując że regulacja taka jest szkodliwa przede wszystkim dla beneficjentów nieodpłatnej pomocy prawnej. Uchwalona ustawa odmawia im bowiem prawa do otrzymania nieodpłatnej pomocy prawnie finansowanej z budżetu państwa na takim samym – profesjonalnym poziomie, doprowadzając do ich dyskryminacji ze względu na podmiot udzielający pomocy w ramach systemu. Przyjęcie takie rozwiązania grozi dekompozycją całego systemu nieodpłatnej pomocy prawnej.

Wiceprezes podkreślił ponadto, że nieporozumieniem jest wymaganie od osoby ubiegającej się o uzyskanie nieodpłatnej pomocy prawnej składania przed jej otrzymaniem szeregu oświadczeń, w tym o tym, że jest ona świadoma, że pomocy prawnej udziela jej osoba niebędąca radcą prawnym czy adwokatem, a więc nie związana obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej i nie ponosząca odpowiedzialności odszkodowawczej, z wyjątkiem winy umyślnej. Ponadto wskazał, że ustawa nie zawiera jakichkolwiek zobiektywizowanych i sprawdzalnych kryteriów dopuszczenia to udzielania pomocy prawnej magistrów prawa z 3-letnim doświadczeniem w wykonywaniu wymagających wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej, a konstrukcja taka rodzi wątpliwości co do zgodności przedmiotowej ustawy z Konstytucją.

W związku z powyższym zaproponowana została poprawka do ust. 3 art. 11, która wyłącza z kręgu podmiotów uprawnionych do udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej w punktach prowadzonych przez organizację pozarządowe „magistrów prawa z doświadczeniem”, pozostawiając jednocześnie możliwość świadczenia w nich takiej pomocy przez doradców podatkowych w zakresie prawa podatkowego, z wyłączeniem spraw podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

W dniu 9 i 11 czerwca miały miejsce posiedzenia podkomisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnej informacji prawnej oraz edukacji prawnej społeczeństwa (druk sejmowy nr 3338), w których uczestniczył Wiceprezes KRRP Arkadiusz Bereza.

Podkomisja przyjęła poprawkę zgłoszoną przez KRRP do art. 5 dotyczącą wprowadzenia możliwości udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej przez aplikanta adwokackiego lub radcowskiego z upoważnienia radcy prawnego lub adwokata. Możliwość taka została przewidziana w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Ponadto do ustawy o radcach prawnych wprowadzona została delegacja dla KRRP do uchwalenia regulaminu dotyczącego dopełnienia obowiązku zawodowego radców prawnych w zakresie doskonalenia zawodowego i uprawnień organów samorządu służących zapewnieniu przestrzegania tego obowiązku przez radców prawnych. Przyjęte zostały również poprawki samorządu radców prawnych o charakterze redakcyjnym dotyczące art. 4 ust. 2 (wskutek zmiany numeracji obecnie – art. 3 ust. 2), wskazującego na wyłączenia przedmiotowe z zakresu świadczonej nieodpłatnej pomocy prawnej, a także ogólnego brzmienia art. 2 ust. 2. Wiceprezes KRRP poddał krytyce pkt 4 w ust. 1 art. 4 (obecnie pkt 4 w ust. 1 art. 3), przewidujący, że zakres nieodpłatnej pomocy prawnej obejmować będzie sporządzenie projektu pisma wszczynającego postępowanie sądowe lub sądowoadministracyjne, widząc w tym możliwość zablokowania działalności punktu nieodpłatnej pomocy prawnej przez jednostkową sprawę. Zaproponował w to miejsce wprowadzenie punktu dotyczącego sporządzania projektu pisma wszczynającego postępowanie administracyjne. Stanowisko to poparł przedstawiciel Związku Powiatów Polskich.

W trakcie posiedzenia podkomisji nie uwzględniono zgłaszanej przez KRRP oraz NRA poprawki przewidującej zwolnienie usług nieodpłatnej pomocy prawnej z podatku VAT. Samorząd radców prawnych poddał również stanowczej krytyce art. 12 projektu (obecnie art. 11), przewidujący powierzenie prowadzenia połowy punktów nieodpłatnej pomocy prawnej organizacjom pozarządowym prowadzącym działalność pożytku publicznego. Negatywnie odniesiono się również do rozszerzenia kręgu osób mogących świadczyć nieodpłatną pomoc prawną w ramach punktów prowadzonych przez organizacje pozarządowe o „magistrów prawa z trzyletnim doświadczeniem”, wskazując na brak możliwości weryfikacji wiedzy i umiejętności takich osób. Krytyce poddano również ust. 4 art. 12 projektu (obecnie ust. 4 art. 11) wraz z załącznikiem nr 4, zobowiązujący osobę uprawnioną do otrzymania nieodpłatnej pomocy prawnej do składania oświadczenia o tym, że jest świadoma uzyskania tej pomocy od osoby niebędącej adwokatem, radcą prawnym czy doradcą podatkowym, a tym samym od osoby nieobjętej obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej oraz nieponoszącej odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę (oprócz winy umyślnej). Na wniosek KRRP w art. 14 ust. 2 projektu wprowadzono również samorząd radców prawnych jako podmiot zaangażowany w edukację prawną społeczeństwa.

Sprawozdanie Podkomisji Nadzwyczajnej po rozpatrzeniu rządowego projektu ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnej informacji prawnej oraz edukacji prawnej społeczeństwa (druk nr 3338) z dnia 11 czerwca 2015 r. – otwórz dokument

Sprawozdanie Podkomisji Nadzwyczajnej po rozpatrzeniu rządowego projektu ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnej informacji prawnej oraz edukacji prawnej społeczeństwa (druk nr 3338) z dnia 11 czerwca 2015 r. – pobierz plik