Aktualności

Projekt stanowi rezultat prac Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji. Impuls do ich podjęcia stanowiła petycja Naczelnej Rady Adwokackiej z 31 lipca 2020 r. Ekspert Ośrodka wskazuje, że propozycja legislacyjna zawiera nieco odmienną regulację, niż zawarta w petycji.

Petycja Naczelnej Rady Adwokackiej zawierała propozycję dodania do art. 217c ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (t. j. Dz. U. z 2021 r., poz. 53 ze zm.; dalej: k.k.w.), regulującego problematykę dostępu osoby tymczasowo aresztowanej do aparatu telefonicznego, przepisu § 2a w następującym brzmieniu: „§2a. Jeżeli tymczasowo aresztowany ma ustanowionego obrońcę, organ, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje na wniosek obrońcy, przesyła niezwłocznie do dyrektora aresztu śledczego, w którym przebywa tymczasowo aresztowany, zarządzenie o bezterminowej zgodzie na korzystanie przez tego tymczasowo aresztowanego z aparatu telefonicznego w celu utrzymywania kontaktu z ustanowionym w sprawie obrońcą. Zgoda jest skuteczna do czasu prawomocnego zakończenia postępowania, także w przypadku zmiany w toku postępowania organu, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje lub jednostki penitencjarnej, w której wykonywane jest tymczasowe aresztowanie. Z chwilą zawiadomienia organu, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje, o ustaniu stosunku obrończego, organ z urzędu wydaje zarządzenie o uchyleniu zarządzenia, o którym mowa w zdaniu pierwszym i przesyła je niezwłocznie do dyrektora aresztu śledczego, w którym przebywa tymczasowo aresztowany”.

Projekt Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji z kolei zakłada, że w art. 217c k.k.w.:

1 pkt 1 otrzymuje brzmienie: „1) może korzystać z aparatu telefonicznego, z uwzględnieniem § 2–3, na zasadach określonych w regulaminie organizacyjno-porządkowym wykonywania tymczasowego aresztowania, za zgodą organu, do którego dyspozycji pozostaje;”;

po § 2 dodaje się § 2a i 2b w brzmieniu:

„§ 2a. Jeżeli tymczasowo aresztowany ma ustanowionego albo wyznaczonego obrońcę, organ do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje, na wniosek obrońcy wydaje zarządzenie o bezterminowej zgodzie na wielokrotne korzystanie przez tymczasowo aresztowanego z aparatu telefonicznego w celu utrzymywania kontaktu z tym obrońcą, który złożył wniosek, i przesyła je niezwłocznie do dyrektora aresztu śledczego, w którym przebywa tymczasowo aresztowany. Zgoda jest skuteczna do czasu prawomocnego zakończenia postępowania, także w przypadku zmiany w toku postępowania organu, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje, lub jednostki penitencjarnej, w której wykonywane jest tymczasowe aresztowanie. Przepis § 2 stosuje się.

2b. Z chwilą zawiadomienia organu, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje, o ustaniu stosunku obrończego, organ ten z urzędu wydaje zarządzenie o uchyleniu zarządzenia, o którym mowa w § 2a, i przesyła je niezwłocznie do dyrektora aresztu śledczego, w którym przebywa tymczasowo aresztowany.”.

Projekt zamyka przepis art. 2, zgodnie z którym ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Ekspert Ośrodka ocenia, iż zaproponowane rozwiązania stanowią co do zasady przejaw trafnych spostrzeżeń de lege lata oraz obserwacji praktyki stosowania prawa w omawianym zakresie. Zawierają także rozwiązania słuszne co do kierunku zmian. Wskazane uwagi polemiczne mogą natomiast stanowić punkt odniesienia dla dalszych prac, w szczególności ewentualnych kolejnych, dalej idących projektów nowelizacji.

Opinia Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych

W dniu 17 sierpnia 2021 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, który następnie został skierowany do Sejmu i objęty drukiem Sejmu IX kadencji o numerze 1515. Projekt stanowi ostateczną wersję rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (UD113), którego pierwsza wersja (datowana na dzień 20 lipca 2020 r. ) była przedmiotem opinii Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 7 września 2020 r. , zgłoszonej w ramach konsultacji publicznych Pierwotnego Projektu. W związku z tym, że względem treści Pierwotnego Projektu do Projektu wprowadzono szereg zmian, powstaje konieczność uzupełnienia Pierwotnej Opinii o uwagi dotyczące rzeczonych zmian, co stanowi przedmiot niniejszej Opinii.

Niniejsza Opinia Eksperta Ośrodka – dr Piotra Moskały (Sołtysiński Kawecki & Szlęzak – Kancelaria Radców Prawnych i Adwokatów sp. j.) koncentruje się wyłącznie na istotnych merytorycznych zmianach, które zostały wprowadzone do Projektu względem stanu ujawnionego w Pierwotnym Projekcie. Nie zostały więc w niej poruszone zmiany drobne czy techniczne, niewpływające na całościową ocenę danej konstrukcji prawnej czy Projektu w ogólności. Jednocześnie niniejsza Opinia wskazuje także na to, czy uwagi i postulaty zmian Pierwotnego Projektu zawarte w tabeli stanowiącej załącznik do Pierwotnej Opinii zostały przez projektodawców uwzględnione. Jeżeli więc przedmiot danego postulatu zawartego w Tabeli nie został opisany w niniejszej Opinii, to pozostaje on aktualny także względem Projektu. Wszystkie odwołania poczynione w niniejszej Opinii do projektowanych przepisów stanowią odwołania do treści Projektu, chyba że wyraźnie zaznaczono inaczej.

Ze względu na to, że niniejsza Opinia odnosi się do treści Pierwotnej Opinii, uwagi w niej zawarte zostały sformułowane w takim samym układzie, jak przyjęto w Pierwotnej Opinii. W konsekwencji niniejsza Opinia podzielona jest na trzy zasadnicze części, poświęcone każdemu z obszarów składającemu się na Projekt: prawu grup spółek (pkt II), modyfikacji zasad sprawowania nadzoru w spółkach kapitałowych (pkt III) oraz pozostałym zmianom w regulacji funkcjonowania organów spółek kapitałowych (pkt IV). Zmiany w przepisach innych ustaw niż Kodeks spółek handlowych⁵ zostały omówione razem z powiązanymi z nimi modyfikacjami przepisów kodeksowych. Wnioski dotyczące każdego z obszarów, zawierające uwagi dotyczące realizacji przez projektodawców postulatów sformułowanych w Pierwotnej Opinii, zostały zaprezentowane zbiorczo w konkluzjach (pkt V). Ze względu na to, że Pierwotna Opinia okazuje się pozostawać w znacznej mierze aktualna także w odniesieniu do Projektu (por. pkt V poniżej), do Opinii dołączono również Pierwotną Opinię jako załącznik.

W podsumowaniu powyższych uwag Ekspert Ośrodka w pierwszej kolejności przedstawił dane ilościowe dotyczące realizacji w Projekcie postulatów zawartych w Pierwotnej Opinii. Wskazał, iż żaden z punktów zawartych w Tabeli nie został zrealizowany przez projektodawców w pełni albo w przeważającej mierze. W przypadku jednego punktu (dotyczącego doradcy rady nadzorczej) można mówić o wprowadzeniu przez projektodawców istotnych poprawek w kierunku wskazanym w Tabeli (odpowiada to ok. 3,57% wszystkich punktów w Tabeli). Z kolei w odniesieniu do trzech kolejnych punktów (odnoszących się do regulacji przekazywania dokumentów związanych z organizacją zwyczajnego zgromadzenia wspólnikom albo udziałowcom, mandatów i kadencji oraz protokołowania uchwał organów spółek kapitałowych) w Projekcie wprowadzono poprawki częściowo realizujące postulaty zawarte w Tabeli (odpowiada to ok. 10,71% wszystkich punktów w Tabeli). W przypadku kolejnych pięciu punktów w Projekcie pojawiły się zmiany incydentalne, odwzorowujące w niewielkim stopniu propozycje wynikające z Tabeli (odpowiada to ok. 17,86% wszystkich punktów w Tabeli). Wreszcie aż dziewiętnaście punktów Tabeli praktycznie nie znalazło jakiegokolwiek odzwierciedlenia w poprawkach wprowadzonych do Projektu (odpowiada to ok. 67,86% wszystkich punktów w Tabeli). Ta ostatnia kategoria obejmuje niektóre kluczowe postulaty zawarte w Pierwotnej Opinii, w tym potrzebę ponownego opracowania założeń regulacji prawa grup spółek na poziomie rządowym oraz uzupełnienia projektowanych zmian w zakresie corporate governance spółek kapitałowych o rozwiązanie istotnych dla praktyki problemów (np. umożliwienie podziału kompetencji w zarządzie w regulaminie zarządu czy uelastycznienie wykonywania prawa kontroli przez rady nadzorcze).

W świetle przedstawionych danych uznać należy, że w Projekcie nie dokonano implementacji przeważającej części postulatów zawartych w Pierwotnej Opinii. Uwagi w niej formułowane pozostają więc zasadniczo aktualne także w odniesieniu do Projektu, co uzasadnia dołączenie Pierwotnej Opinii do niniejszej Opinii jako załącznika. W konsekwencji w tym miejscu należy jedynie skrótowo przytoczyć wciąż aktualną ogólną ocenę Pierwotnego Projektu zawartą w Pierwotnej Opinii. Jeżeli chodzi o projektowaną regulację prawa grup spółek, to propozycja ta pozostaje kontrowersyjna. Pomimo usunięcia rozwiązań, które mogły prowadzić do naruszenia prawa unijnego (por. pkt II.1 powyżej), wciąż stanowi ona patchwork mechanizmów zaczerpniętych z różnych systemów prawnych oraz rozwiązań autorskich. Projektowana regulacja nie określa właściwie istoty mechanizmu działania w interesie grupy spółek, stanowiącego jej fundament, wprowadza zbędny mechanizm wydawania wiążących poleceń, który jedynie biurokratyzuje system zarządzania w grupach spółek, oraz wadliwie konstruuje instrumenty ochronne w grupach spółek. Efektem tego jest brak klarowności nowej regulacji, jej znaczne skomplikowanie oraz występowanie niespójności i luk wewnętrznych. W tym kontekście trudno się spodziewać, żeby regulacja ta znalazła popularność w realiach obrotu i nie budziła poważnych wątpliwości prawnych w przypadku jej stosowania. Postulat rezygnacji z dalszego procedowania tej propozycji oraz rozpoczęcie ponownych prac koncepcyjnych nad zagadnieniem prawa grup spółek na poziomie rządowym pozostaje więc aktualny.

W przypadku zmian w zakresie sprawowania nadzoru w spółkach kapitałowych walor zachowuje zgłoszony w Pierwotnej Opinii postulat uzupełnienia nowelizacji o dodatkowe obszary regulacji (m.in. indywidualizację prawa kontroli w spółce akcyjnej czy dopuszczenie ustalania przez same rady nadzorcze spółki z o.o. i spółki akcyjnej katalogu czynności, które wymagają ich zgody). Jednocześnie zawarte w Projekcie propozycje zmian powinny zostać poprawione zgodnie z postulatami formułowanymi w Tabeli, a w niektórych przypadkach usunięte (dotyczy to np. regulacji zatwierdzania transakcji z podmiotami powiązanymi w spółce akcyjnej). Jeżeli zaś chodzi o projektowane zmiany w pozostałych obszarach funkcjonowania organów spółek kapitałowych, to zawarte w Pierwotnej Opinii postulaty uzupełnienia Projektu i technicznych zmian w tym zakresie pozostają w większości aktualne i powinny zostać wprowadzone do Projektu.

21.10.2021 Opinia uzupełniająca – KSH (nr druku 1515)

7.09.2020 Opinia OBSiL – KSH

W dniu 30 września 2021 r. Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych przygotował opinię w sprawie projektu nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego oraz niektórych powiązanych z nim ustaw (nr druku UD 156).

Zakres projektowanej nowelizacji jest obszerny, a jego wprowadzenie należałoby zaliczyć do kolejnych, najbardziej istotnych zmian Kodeksu postępowania cywilnego w jego ponad 55-letniej historii. Biorąc pod uwagę fakt, że w 2019 r. dokonano bardzo głębokiej zmiany tego aktu prawnego, planowanie w tak krótkim odstępie kolejnej z nich należy już na samym wstępie ocenić jako wadliwą praktykę legislacyjną. Gdy po dwóch latach od wejścia w życie nowelizacji z 4 lipca 2019 r. zachodzi potrzeba korekty dokonanych zmian, stanowi to dowód zbyt pochopnego, nieprzemyślanego i wadliwego wprowadzenia poprzedniej nowelizacji.

Ekspert Ośrodka w ramach opiniowania projektu nowelizacji wyróżnił dwie części dotknięte projektowanymi zmianami. Pierwsza część obejmuje postępowanie rozpoznawcze, zaś druga – postępowanie egzekucyjne. Zmiany w pierwszej części należy w głównej mierze wiązać z zamiarem ustawodawcy usunięcia wadliwości nowelizacji z 4 lipca 2019 r. Wyraźny wyłom w tym zakresie dotyczy nowej propozycji, jaką jest wprowadzenie kolejnego postępowania odrębnego w procesie cywilnym, tj. projektowanego postępowania w sprawach konsumenckich (proj. art. 485 ¹⁴ – art. 485 ¹⁶ k.p.c.). Zmiany w odniesieniu do postępowania egzekucyjnego mają zaś przede wszystkim na celu usprawnienie egzekucji za pomocą nowych rozwiązań procesowych, głównie w zakresie egzekucji z nieruchomości. Występują jednak tu także propozycje przepisów mające usunąć wadliwość nowelizacji z 4 lipca 2019 r., przede wszystkim w zakresie zaskarżania orzeczeń. Jak w wypadku większości nowelizacji występują też zmiany dokonywane niejako przy okazji zasadniczych przekształceń, z których niektóre mają istotne znaczenie procesowe.

Przedstawiony do zaopiniowania projekt aktu prawnego należy niewątpliwie do jednych z większych nowelizacji, jakim poddano polski kodeks postępowania cywilnego. Ekspert wskazuje, iż może niepokoić fakt, że w odstępie dwóch lat zachodzi potrzeba tak głębokiej ingerencji ustawodawcy w regulację kodeksową. Jednocześnie stwierdza, iż zdecydowana większość proponowanych zmian jest związana z koniecznością doraźnego usuwania problemów wynikających z wadliwych i nieprzemyślanych zmian prawa procesowego cywilnego. Jest to typowy przykład „efektu domina legislacyjnego”, na który już dawno zwracano uwagę w doktrynie (prof. dr hab. Sławomir Cieślak, Formalizm postępowania cywilnego, Warszawa 2008, s. 358). Ponadto Ekspert zaznacza, że projekt nie zawiera rozwiązań, które mogłyby wpłynąć na usprawnienie procedury cywilnej przez uproszczenie struktury systemu procesu cywilnego czy też uproszczenie zdekomponowanego systemu środków zaskarżenia.

Stanowisko Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych

W dniu 30 września 2021 r. Ośrodek Badań Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych przygotował opinię w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z dnia 16 września 2021 r.

Omawiany projekt przewiduje szeroki zakres zmian ustawy karnej, obejmujący zarówno rozwiązania prawne zawarte w jej części ogólnej, jak i uregulowania części szczególnej tej ustawy. Realizacja w tym zakresie założenia zwiększenia stopnia represyjności prawa karnego ma charakter trójstopniowy. Ekspert wskazuje, iż po pierwsze dotyczy surowości sankcji karnych i konstrukcji poszczególnych typów czynów zabronionych. Drugi stopień połączono z istotnym rozbudowaniem i przemodelowaniem instytucji nadzwyczajnego obostrzenia kary. Trzeci stopień stanowią zmiany w ogólnych dyrektywach wymiaru kary nastawione w istocie na wymuszenie w praktyce wyboru surowszej reakcji karnej. Wzgląd na rozległość tych zmian i kilkustopniowe zwiększenie represyjności prawa karnego pogłębia jedynie podniesione w opinii zastrzeżenia dotyczące zasadniczego założenia analizowanego projektu.

W załączonej opinii znajdują się szczegółowe uwagi, krytyczne w konkluzji. Jednocześnie Ekspert Ośrodka odnosząc się tylko do proponowanych zmian ustawy karnej, stwierdził, że zarówno na założeniach leżących u podłoża poddanego analizie projektu, jak i większości proponowanych rozwiązań prawnych, służących urzeczywistnieniu tych założeń, ciąży myślenie kategoriami restrykcyjnej polityki karnej, upatrującej skuteczności w zwalczaniu przestępczości w odwecie i odstraszaniu opartym na surowości reakcji karnej. Nie jest to w Naszej Opinii właściwy kierunek polityki karnej. Nie tylko dlatego, że jego obranie nie jest dostatecznie poparte analizami dynamiki i struktury przestępczości, które dostarczałyby mu uprawomocnienia, ale także z tego względu, że wiedzie on niejednokrotnie do propozycji rozwiązań, które są niemożliwe do zaakceptowania z punktu widzenia zakotwiczonej w płaszczyźnie konstytucyjnej zasady proporcjonalnej reakcji karnej. Nie wydaje się również, aby w tym kierunku można było upatrywać optymalnej reakcji karnej, hołdującej racjonalnemu założeniu dążenia do wzmocnienia ochrony prawnokarnej dla potrzeb zapewnienia bezpieczeństwa i porządku prawnego w tych wypadkach, w których przy pomocy innego instrumentarium niż prawnokarne nie jest to możliwe i zarazem dyktują to przyjmujące realny kształt zagrożenia dla tego bezpieczeństwa i porządku, a nie społeczne poczucie co do występowania takich zagrożeń i odpowiadające mu, niejednokrotnie wyraźnie populistyczne, oczekiwania i postulaty co do zaostrzenia polityki karnej.

Nie można także zgodzić się z ograniczeniem swobodnego uznania sądu w zakresie wymiaru kary, ujawniającym się w sposób jaskrawy na gruncie wielu szczegółowych rozwiązań przedstawionych w opiniowanym projekcie. Projektodawca zamiast wykazać dbałość o wzmocnienie zaufania do sądowego wymiaru sprawiedliwości, w gruncie rzeczy w drodze forsowanych regulacji prawnych zdaje się wyrażać brak po jego stronie takiego zaufania, narzucając w rezultacie sądom i sędziom szereg mechanizmów i miar, wedle których powinna być wymierzana kara za przestępstwo. Ekspert wskazuje, iż w kontekście projektowanych zmian ograniczających swobodną ocenę sądu przy wymiarze kary, wartym jest podkreślenie, że prawdziwy i prawidłowy wymiar sprawiedliwości karnej, hołdujący wartościom i standardom wyrażanym na płaszczyźnie konstytucyjnej i traktatowej, nie ma i mieć nie może nic wspólnego z mechanicznym i schematycznym stosowaniem prawa karnego.

Zapraszamy do zapoznania się z opinią Ośrodka, przywołującą myśl Cesare Beccariego , że nie w surowości kary i podporządkowanej jej zaostrzeniu reformie prawa karnego należy widzieć drogę do powstrzymania przestępczości, lecz w nieuchronności kary, której zapewnieniu powinna służyć – jak już wcześniej sygnalizowano. Nowoczesna reforma procesu karnego, powinna być oparta na założeniu odejścia od jego inkwizycyjnych barier przy jednoczesnym rozszerzeniu konsensualizmu procesowego.”

Stanowisko Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych

13 września 2021 r. Ośrodek Badań Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych przygotował opinię dotyczącą projektu ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (druk sejmowy nr 1507).

Celem projektu ustawy deklarowanym w jego uzasadnieniu jest dostosowanie przepisów prawa krajowego do aktualnej sytuacji migracyjnej występującej na granicy zewnętrznej. Projektodawca powołuje się przy tym na doświadczenia związane z masowymi migracjami oraz nadużywaniem procedur uchodźczych przez migrantów ekonomicznych. Tym właśnie uzasadnia potrzebę sięgnięcia po środki, które mają pozwolić na sprawniejsze przeprowadzanie postępowań w sprawie nielegalnego przekroczenia granicy zewnętrznej, a z drugiej strony sprzyjać zapewnieniu bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i ochronie porządku publicznego. Projektodawca wprost stwierdza, że „[o]soby nadużywające procedur i traktujące je instrumentalnie, wyłącznie w celu przekroczenia granicy Schengen i dalszej nielegalnej migracji, nie powinny uzyskać prawa wjazdu i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”. Warto zauważyć, że znaczna część uzasadnienia nie odnosi się bezpośrednio do tekstu normatywnego projektu ustawy, lecz ma na celu zapoznanie z ideowymi założeniami ochrony wartości publicznych i społecznych przyświecającymi projektodawcy i uzasadniającymi zaproponowane konkretne środki prawne. Uzasadnienie budzi też zastrzeżenia w zakresie, w którym stwierdza, że projekt ustawy nie jest niezgodny z prawem Unii Europejskiej, sugerując, że co prawda prawo Unii Europejskiej reguluje przedmiotowy obszar, ale jego przepisy nie są adekwatne dla oceny zaproponowanych rozwiązań ustawowych. Jak zostanie jednak poniżej wykazane, rozwiązania te bezpośrednio wiążą się z przepisami prawa Unii, co więcej, są z nimi sprzeczne.

Najistotniejsze proponowane w projekcie ustawy środki prawne, o których mowa wyżej, to:

a) dodanie do ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2020 r. poz. 35 ze zm.; dalej jako: ustawa o cudzoziemcach) art. 303 ust. 1 pkt 9a, stanowiącego, że w przypadku gdy cudzoziemiec został zatrzymany niezwłocznie po przekroczeniu granicy wbrew przepisom prawa, stanowiącej granicę zewnętrzną w rozumieniu art. 2 pkt 2 kodeksu granicznego Schengen, nie wszczyna się postępowania w sprawie zobowiązania cudzoziemca do powrotu (art. 1 pkt 2 projektu ustawy);

b) dodanie do ustawy o cudzoziemcach art. 303b w brzmieniu: „1. W przypadku, o którym mowa w art. 303 ust. 1 pkt 9a, komendant placówki Straży Granicznej właściwy ze względu na miejsce przekroczenia granicy sporządza protokół przekroczenia granicy oraz wydaje zarządzenie o przekroczeniu granicy wbrew przepisom prawa, na które przysługuje zażalenie do Komendanta Głównego Straży Granicznej. Złożenie zażalenia nie wstrzymuje wykonania zarządzenia. 2. W zarządzeniu, o którym mowa w ust. 1, wskazuje się:

1) powrót cudzoziemca z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

2) zakaz ponownego wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i innych państw obszaru Schengen wraz z określeniem okresu tego zakazu (art. 1 pkt 3 projektu ustawy);

c) dodanie do ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2021 r. poz. 1108; dalej jako: ustawa

o ochronie międzynarodowej) art. 33 ust. 1a w brzmieniu: „Szef Urzędu może pozostawić bez rozpoznania wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, który został złożony przez cudzoziemca zatrzymanego niezwłocznie po przekroczeniu wbrew przepisom prawa granicy zewnętrznej w rozumieniu przepisów rozporządzenia nr 2016/399 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie unijnego kodeksu zasad regulujących przepływ osób przez granice (kodeks graniczny Schengen) (Dz. Urz. UE L 77 z 23.03.2016, str. 1, z późn. zm. )), chyba że cudzoziemiec ten przybył bezpośrednio z terytorium, na którym jego życiu lub wolności zagrażało niebezpieczeństwo prześladowania lub ryzyko wyrządzenia poważnej krzywdy, oraz przedstawił wiarygodne przyczyny nielegalnego wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i złożył wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej niezwłocznie po przekroczeniu granicy” (art. 2 projektu ustawy).

Stanowisko Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych

20 sierpnia 2021 r. Ośrodek Badań Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych przygotował opinię dotyczącą dotycząca projektu ustawy o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (druk senacki nr 477)

Celem projektu ustawy jest ‒ co wynika z jej uzasadnienia oraz przyjętych w jej treści rozwiązań prawnych ‒ doprowadzenie do zgodności z Konstytucją RP, prawem Unii Europejskiej oraz prawem międzynarodowym poprzez zmiany w organizacji i funkcjonowaniu Sądu Najwyższego, które odwrócić mają naruszające prawo zmiany wprowadzane w tym Sądzie od 2017 r., przywrócić w tym zakresie praworządność, czerpiącą swe źródło z art. 2 Konstytucji RP, wreszcie bezpośrednio zrealizować  zapadłe w ostatnim czasie wyroki międzynarodowych trybunałów w odniesieniu do Polski, tj. przede wszystkim wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako: TS) z dnia 15 lipca 2021 r. C-791/18 Komisja przeciwko Polsce oraz wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 22 lipca 2021 r. Reczkowicz przeciwko Polsce (nr skargi 43447/19). W orzeczeniach tych oba trybunały oceniły Izbę Dyscyplinarną SN bardzo krytycznie, jako nie gwarantujący poszanowania zasady niezawisłości sędziowskiej organ, który w istocie nie jest sądem ustanowionym zgodnie z prawem.

Z powyższych względów przyjęcie proponowanego projektu ustawy jest bardzo ważne i niezbędne dla realizacji zasady rządów prawa w Polsce. Dalsze bowiem funkcjonowanie Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego w obecnym kształcie (dalej jako: IDSN) nie tylko intencjonalnie narusza prawo Unii oraz art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, co stwierdzono jednoznacznie w powołanych wyżej wyrokach TS oraz ETPC, ale także narusza konstytucyjne prawa jednostek do niezależnego sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP), które jest jednym z podstawowych praw jednostki i jedną z fundamentalnych gwarancji praworządności (zob. wyrok TK z dnia 23 maja 2018 r., sygn. akt SK 15/15). Co więcej, stawia jednostki w sytuacji niepewności prawnej, wynikającej z zakwestionowanej pozycji prawnej tego organu i wydawanych przez niego rozstrzygnięć. Zagadnienia te zaś znajdują się w centrum zainteresowania organów samorządu zawodowego radców prawnych, który ‒ zgodnie z art. 17 ust. 1 Konstytucji RP oraz ustawą o radcach prawnych ‒ jest powołany do ochrony interesu publicznego i stania na straży praw jednostek.

Stanowisko Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych

17 sierpnia 2021 r. Ośrodek Badań Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych przygotował opinię dotyczącą w sprawie projektu zmian ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz ustawy – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia w zakresie dotyczącym momentu uzyskania statusu podejrzanego w procesie karnym oraz zapewnienia realnego dostępu do profesjonalnego przedstawiciela w sytuacji zatrzymania określonej osoby.

Przedmiotem niniejszej opinii jest poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz ustawy – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Projekt przewiduje propozycje zmian wskazanych ustaw w dwóch zasadniczych aspektach, mianowicie podmiotów korzystających z prawa do obrony oraz dostępu do profesjonalnego przedstawiciela w sytuacji zatrzymania określonej osoby. Zmiany te są podporządkowane idei „rozszerzenia ochrony praw obywateli do obrony od pierwszych chwil toczącego się postępowania karnego”.

Przeprowadzenie oceny założeń legislacyjnych przyświecających opiniowanemu projektowi wymaga w pierwszym rzędzie przedstawienia i oceny obowiązującego stanu prawnego w podniesionych wyżej kwestiach, których dotyczą projektowane zmiany. W aspekcie podmiotowego zakresu prawa do obrony, mając na względzie ujęcie normatywne zasady prawa do obrony w art. 6 KPK oraz przepisy szczególne, w których znajdują uregulowanie uprawnienia podmiotów korzystających z tego prawa, można bez cienia wątpliwości stwierdzić, że w myśl przepisów ustawy karnoprocesowej prawo do obrony przysługuje oskarżonemu sensu largo. Oznacza to, że przysługuje ono oskarżonemu sensu stricto, a więc osobie, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu, a także osobie, co do której prokurator złożył wniosek wskazany w art. 335 § 1 KPK (tzw. samodzielny wniosek o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy) lub wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego oraz – w zw. z treścią art. 71 § 1 KPK – podejrzanemu, czyli osobie, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydawania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego. Przyjmując inną optykę można stwierdzić, że na gruncie obowiązującej regulacji kodeksowej prawo do obrony przysługuje osobie, wobec której formalnie skierowano postępowanie i w związku z tym uzyskała status podejrzanego. Podmiotem tego prawa nie jest osoba podejrzana, wskazywana w Kodeksie postępowania karnego, np. w związku z zatrzymaniem (art. 244 § 1 KPK) czy przeszukaniem (art. 219 KPK), a więc osoba, co do której zachodzi wprawdzie przypuszczenie, że popełniła przestępstwo, ale nie wydano względem niej postanowienia o przedstawieniu zarzutów ani nie postawiono jej zarzutu w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego. Pozostawienie tej osoby poza kręgiem podmiotów korzystających z prawa do obrony nasuwa istotne zastrzeżenia z perspektywy zgodności uregulowań kodeksowych ze standardem prawa do obrony wynikającym z przepisów Konstytucji RP oraz Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Stanowisko Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych

16 sierpnia 2021 r. Ośrodek Badań Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych przygotował opinię dotyczącą projektu z dnia 26 lipca 2021 r. ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw.

Uwagi zawarte w opinii dotyczą wyłącznie tych zmian, które w sposób bezpośredni będą miały wpływ na wykonywanie zawodu radcy prawnego.

Zmiany wywołujące pozytywne skutki dla radców prawnych

• wzrost progu podatkowego,
• ulga dla klasy średniej,
• zerowy PIT dla osób pracujących po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Zmiany wywołujące negatywne skutki dla radców prawnych

• wzrost kwoty wolnej od podatku,
• ujednolicenie wysokości składki zdrowotnej oraz sposobu jej naliczania,
• odpisy amortyzacyjne od lokali mieszkalnych,
• zapłata przy użyciu instrumentu płatniczego,
• stawka ryczałtu – postulat zmian,
• odpłatne zbycie rzeczy ruchomych – leasing operacyjny,
• wycena prywatnych składników majątku,
• rozliczenia gotówkowe.

Inne zmiany i uwagi

Jedną ze zmian istotnych dla radców prawnych jest również obniżenie limitu płatności gotówkowych dokonywanych między przedsiębiorcami. Projekt przewiduje obniżenie tego pułapu do 8.000 zł.

Negatywnie należy również ocenić to, że w projekcie nowelizacji nie przewidziano praktycznie żadnych regulacji gwarantujących podatnikom ochronę praw nabytych.

Stanowisko Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych

20 czerwca 2021 r. Ośrodek Badań Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych przygotował opinię dotyczącą projektu ustawy o zmianie ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych oraz ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (druk senacki nr 396).

Projektowana ustawa ma znowelizować dwie ustawy:

1) ustawę z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1461; dalej jako: ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych);

2) ustawę z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej jako: ustawa o TK).

Deklarowanym w uzasadnieniu celem ustawy jest ‒ niezbędne dla zapewnienia spójności systemu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej ‒ usunięcie uchybień w prawie, zasygnalizowanych przez Trybunał Konstytucyjny w rozstrzygnięciu sygnalizacyjnym z dnia 25 sierpnia 2020 r. (sygn. akt S 2/20), opublikowanym w OTK ZU A/2020 poz. 54. Najistotniejszym jednak celem ustawy, w ocenie OBSiL, jest jednak przede wszystkim wzmocnienie ochrony prywatności i danych osobowych jednostek w polskim porządku prawnym.

Stanowisko Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych

14 czerwca 2021 r. Ośrodek Badań Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych przygotował opinię dotyczącą projektu z dnia 18 maja 2021 r. ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy, ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Opiniowany projekt przewiduje zmianę trzech ustaw: ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 1320; dalej K.p.), ustawy z dnia z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 573; dalej u.r.z.s.n.) oraz ustawy z z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1409 ze zm.).

Przewidziana projektem zmiana Kodeksu pracy sprowadza się do uchylenia rozdziału IIb w dziale drugim Kodeksu pracy i dodanie w tej części K.p. rozdziału IIc zatytułowanego „Praca zdalna”. (art. 1 projektu). W funkcjonalnym związku z art. 1 projektu pozostaje art. 4, będący przepisem przejściowym.

W projekcie przewidziano również zmianę przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (art. 3 ustawy) i uregulowano kwestie przejściowe (art. 4 – 5).

Zdecydowanie w najmniejszym stopniu projekt przewiduje modyfikację trzeciej zmienianej ustawy, to jest o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (art. 2).

W projekcie przewidziano, że ustawa wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii ogłoszonego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, a w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniem SARS-CoV-2 – po upływie 3 miesięcy od dnia odwołania tego stanu na obszarze Rzeczypospolitej Polskie.

Stanowisko Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych