Przedmiotem opinii jest zaproponowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (UD297). Celem jest wzmocnienie ochrony osób doznających przemocy w rodzinie poprzez kompleksową regulację instytucji prawa cywilnego oraz karnego, która ma na celu uzupełnić rozwiązania wprowadzone ustawą z dnia 30 kwietnia 2020 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 956).
Ekspertki Ośrodka na wstępie wskazują, iż w przedmiotowym projekcie zaproponowano zmiany w postaci:
- rozszerzenia zakresu instrumentów cywilnoprawnych stosowanych wobec sprawców przemocy w rodzinie stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia innych członków rodziny, których celem jest efektywne izolowanie sprawcy przemocy. W związku z tym wprowadzono: zakaz zbliżania się osoby stosującej przemoc w rodzinie do osoby dotkniętej taką przemocą na określoną w metrach odległość, zakaz kontaktowania się z osobą dotkniętą przemocą w rodzinie oraz zakaz wstępu i przebywania osoby stosującej przemoc na terenie szkoły, placówki oświatowo-wychowawczej, opiekuńczej i artystycznej, obiektu sportowego do których uczęszcza osoba dotknięta przemocą w rodzinie lub jej miejsca pracy;
- rozszerzenia uprawnień przysługujących Policji i Żandarmerii Wojskowej o wydawanie stosownych nowych zakazów;
- umożliwienia rozpoznawania spraw z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie przez sądy rodzinne;
- wypełnienia obowiązku dostosowania przepisów kodeksu karnego (ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444 i 1517), dalej: „k.k.”) do Konwencji Stambulskiej – w celu zapewnienia zgodności ze standardami konwencyjnymi w zakresie terminów przedawnienia przestępstw popełnionych na szkodę małoletnich co wymagało wprowadzenia nowego typu przestępstw;
- wypełnienia zobowiązań wynikających z Konwencji ONZ sporządzonej dnia 13 grudnia 2006 r. w Nowym Jorku o prawach osób niepełnosprawnych, przy równoczesnym uwzględnieniu przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE z dnia 25 października 2012 r. ustanawiającej normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw oraz zastępującej decyzję ramową Rady 2001/220/WSiSW – w zakresie zagwarantowania osobom z niepełnosprawnością intelektualną dostępu do wymiaru sprawiedliwości poprzez wprowadzenie do procedury karnej szczególnego trybu ich przesłuchiwania, a w jej ramach, o ile zajdzie taka potrzeba, stosowania alternatywnych i wspomagających metod komunikacji;
- rozstrzygnięcia wątpliwości interpretacyjnych, które pojawiły się przy stosowaniu regulacji zawartych w ustawie z dnia 30 kwietnia 2020 r.;
- skorygowania błędów, omyłek, usterek redakcyjnych i legislacyjnych.
Przedstawiony do zaopiniowania projekt aktu prawnego został nazwany przez Ekspertki Ośrodka do jednym z ważniejszych nowelizacji, jakim poddano polski kodeks postępowania cywilnego. Wskazały jednak, iż może niepokoić fakt, że w odstępie właściwie roku zachodzi potrzeba ponownej ingerencji ustawodawcy w regulację kodeksową dotyczącą przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Pewnym jednak czynnikiem legitymizującym ów fakt jest doniosłość społeczna problematyki, pociągająca za sobą konieczność podejmowania kolejnych zmian mających na celu usprawnienie regulacji prawnych, które mają zapobiegać aktom przemocy w rodzinie.
Jednocześnie zaznacza się, że większość proponowanych zmian jest związana z koniecznością usuwania problemów wynikających braku dostatecznej ochrony gwarantowanej przez przepisy prawa procesowego cywilnego.
Ponadto wskazuje się, iż projekt zawiera rozwiązania, które mogą wpłynąć na usprawnienie procedury cywilnej. Mianowicie przekazanie wydziałom rodzinnym i nieletnim spraw rozpatrywanych zgodnie z przepisami określonymi w dziale Ia części pierwszej, księgi drugiej, tytułu II Kodeksu postępowania cywilnego sprawi, że ich rozpoznawanie znajdzie się w rękach specjalizujących się w tych zagadnieniach sędziów rodzinnych. Sędziowie ci zabiegają wszak o szybkie wykonanie orzeczeń odpowiadających dobru dziecka i rodziny.